Қазақ тілі. Практический курс - стр. 3

б) если конечный звук корня глухой согласный (п, ф, т, с, ш, щ, ц, к, қ, х, ч) или звонкий (б, в, г, д,) то начальный звук суффикса и окончания – глухой, если конечный звук корня звонкий (ғ, ж, з, һ) или сонорный (л, м, н, ң), то и начальный звук суффикса и окончания звонкий;) когда конечный звук корня гласный (а, ә, о, ө, ы, і, ұ, ү, у, э, е, и), то аффиксы начинаются на звонкие или сонорные согласные, если конечный звук корня сонорный (р, й, у), то суффиксы и окончания начинаются тоже на сонорный звук.

А если предметов много?

после гласных и й, р, у – лар

бала —балалар

ай – айлар

тау —таулар

қасқыр – қасқырлар

– лер

кеме – кемелер

жер – жерлер

күйеу – күйеулер

үй – үйлер

после сонорных л, м, н, ң и ж, з

– дар

қыз – қыздар

адам – адамдар

қайың – қайыңдар

аяз – аяздар

– дер

шөл – шөлдер

өзен – өзендер

өлең – өлеңдер

рәміз – рәміздер

после глухих и б, в, г, д

– тар

оқулық – оқулықтар

дос – достар

ағаш – ағаштар

Иванов – ивановтар

– тер

әріп – әріптер

тіс – тістер

есік – есіктер

сурет – суреттер

5 тапсырма

Прочитайте новые слова, запомните их значение:

Тіл – язык

Дыбыс – звук

Дауысты дыбыс – гласный звук

Дауыссыз дыбыс – согласный звук

Әріп – буква

Буын – слог

Жалғау – окончание

Жұрнақ – суффикс

Сөз – слово

Екпін – ударение

Зат есім – имя существительное

Сын есім – имя прилагательное

Сан есім – имя числительное

Есімдік – местоимение

Етістік – глагол

Есімше – причастие

Көсемше – деепричастие

Үстеу – наречие

Жақ – щека, сторона, лицо (при спряжении)

Шақ – время

Рай – наклонение

Етіс – залог

Шылау – послелог

Сөйлем – предложение

Құжат – документ

Мәтін – текст

Түбір – корень

6 тапсырма

Образовать множественное число существительных:

тіл,дыбыс, дауысты дыбыс, дауыссыз дыбыс, әріп, сөз, жалғау, жұрнақ, зат есім, сын есім, сан есім, есімдік, етістік, есімше, көсемше, үстеу, жақ, шақ, рай, етіс, шылау, сөйлем, құжат, мәтін

үлгі:

нүкте – нүктелер

үтір – утірлер

қағаз – қағаздар

Порядок присоединения аффиксов к корню:

Словообразующий аффикс + словоизменяющие аффиксы (число, принадлежность, падеж, лицо)

Корень (түбір) +суффикс (жұрнақ) + множественное число (көптік жалғау) + окончание принадлежности (тәуелдік жалғау) + падежное окончание (септік жалғау) + личное окончание (жіктік жалғау)

көптік жалғау – окончания множественного числа

жіктік жалғау – личные окончания

септік жалғау – падежные окончания

тәуелдік жалғау – окончания принадлежности

и

жұрнақтар – суффиксы

барғандарыңызға

ойларымыздан

біріншілердің

қарындастарымның

В казахском языке все именные части речи (имя существительное – зат есім, имя прилагательное – сын есім, имя числительное – сан есім, есімдік – местоимение) и глагол – етістік имеют личные окончания, то есть спрягаются.

Личные местоимения (жіктеу есімдік)

I. мен (я) біз (мы)

II. сен (ты) сендер (вы)

Сіз (Вы) Сіздер (Вы)

III. ол (он) олар (они)

единственное число множественное число 1жақ мен -мын, -мін,

– бын, -бін, -пын, -пін біз -мыз, -міз, -быз, -біз, -пыз, -піз

2 жақ сен -сың, -сің сендер -ыңдар, -сіңдер

2 жақ Сіз (уваж.) -сыз, -сіз сіздер -сыздар, -сіздер

3 жақ ол Ø олар Ø

При знакомстве мы себя представляем, для начала говорим свое имя: Мен Наргиз